Verbinden

Het thema van de maand december is verbinden en met dankbaarheid en een warm gevoel kijk ik terug naar het afgelopen jaar. Een intens jaar. Dat zei ik eind vorig jaar ook over 2018 – dus misschien moet ik dat maar niet meer zeggen, want de keuze om bewust en wakker te leven biedt nu eenmaal een intens leven.

FAMILIE

In het kader van het thema van deze maand neem ik je mee op een bijzondere reis in mezelf en met mijn familie. December is de maand van verbinden en de eerste mensen waar je op aarde mee verbonden bent is je familie. Toch had ik die verbinding in mijn leven voor een deel verloren. Ik kom uit een groot gezin en zodra we enigszins konden ging ieder zijn/haar eigen weg.

In de eerste jaren van mijn volwassenheid kwamen we met kerst nog bij elkaar vanuit de vorm, maar in de afgelopen 15 tot 20 jaar was ook dit niet meer aanwezig. Er waren wel wat losse contacten, maar niets gezamenlijk als familie. Een paar keer heb ik geprobeerd om weer bij elkaar te komen, maar er was in het verleden te veel gebeurd waar een aantal van mijn broers niet overheen wilde stappen, dus het kwam er niet van.

Tot het moment 12 jaar geleden dat mijn vader onverwachts overleed en we een week lang in verbondenheid en harmonie het afscheid hebben vormgegeven. Maar op het moment dat de begrafenis afgerond was, werd het weer koud. Eenieder ging als het ware weer heel snel op zijn en haar eigen weg verder.

WAKKER GEMAAKT

Begin dit jaar ging de fysieke en geestelijke gesteldheid van mijn moeder achteruit en ik zag dat er extra hulp nodig was, naast de thuiszorg etc. die ze dagelijks al kreeg. Begin februari, na een bezoek aan mijn moeder en zat ik met Jacquelien op een terras aan het Vlissingse strand en stelde Jacquelien mij de vraag: doe je alles wat je nu moet doen of ligt er nog iets voor je te doen? Dat raakte me erg en ik besefte me dat ik geen volgend overlijden wilde afwachten voordat ik mijn broers en zussen weer gezamenlijk zou ontmoeten. Thuisgekomen heb ik een mail naar iedereen gestuurd en ze uitgenodigd om bij elkaar te komen nu het nog tijdens het leven van onze moeder kan.

En warempel, een week later zaten we allemaal aan tafel in onze woonkamer in Steenbergen. Iedereen voelde blijkbaar dit verlangen, hoewel sommigen het weergaven als een plicht. Maar ik voelde weer de verbondenheid en harmonie van 12 jaar geleden. We spraken uitgebreid met elkaar en maakten heel concrete afspraken wie wat zou doen. En ook dat ging in harmonie, geen discussies, wel uitwisseling van meningen en gevoelens, om daarna tot besluiten te komen waar we allemaal achter stonden. Toen ze wegwaren voelde ik me heel blij. En dankbaar naar Jacquelien dat ze me wakker had gemaakt.

In de maanden daarna hebben we gezamenlijk de zorg ingevuld. Eenieder deed waar hij/zij goed in was en deed het op de manier die voor hem/haar klopte. Het was een mooi geheel.

OVERLIJDEN

En toen, 9 oktober, overleed toch nog onverwachts onze moeder. Voor ons te vroeg, maar we konden er direct in berusten. Haar overgang was zo rustig gegaan en we voelden dat het moment voor haar klopte. Opnieuw in actie, maar nu om het afscheid gezamenlijk vorm te geven. Mede op verzoek van onze moeder hebben we alles zelf verzorgd. Op het moment dat we hierover met elkaar afspraken gingen maken, gaf ik ‘spontaan’ aan om de samenkomst te leiden en ook bij het graf een tekst te spreken. Oeps, ging er daarna meteen door mijn hoofd, wat zeg ik nu toe? Maar diep van binnen wist ik dat ik dit moest doen. Het zou mij ook helpen in mijn verwerkingsproces.

In de dagen voor de begrafenis ben ik op de momenten dat de inspiratie er was, vaak in de nacht, de teksten gaan schrijven. Nu teruglezend sluit het erg aan bij het thema van deze maand: verbinden.

BOODSCHAP

Het leven bestaat uit keuzes maken en ook op dat moment waren er diverse keuzes te maken. Met name hoe mag de herinnering achterblijven en hoe mag de verbinding die er fysiek niet meer is, maar op energetisch niveau nog wel, ervaren worden.

Ik neem je in het volgende deel van mijn verhaal mee in een aantal delen van de afscheidstekst welke ik voorgedragen heb tijdens de uitvaart. Voorheen had ik zeker niet de gedachte om dit met anderen te delen, maar na de begrafenis tijdens de samenkomst met familie, kennissen en vrienden kreeg ik, ook van voor mij onbekenden, warme bedankwoorden. Omdat ze het heel echt, oprecht en daarmee inspirerend vonden op de wijze hoe haar afscheid in woorden is weergegeven. Diversen waren blij met en hadden steun aan de boodschappen die meegegeven werden.

Sommige delen heb ik weggelaten, die vond ik te privé. Ik hoop dat je dat begrijpt.

Lees het met je hart en ik hoop dat het bijdraagt aan het invullen van verbinding in deze laatste weken van dit jaar (en natuurlijk ook de tijd daarna).

Warme groet, Marco

Ps het contact met broers en zussen is er weer, de kou die er 12 jaar terug was is weggebleven. We hebben allemaal het verlangen uitgesproken om in de ontmoeting te blijven.

TEKSTEN AFSCHEID VAN MA

We willen dit moment benutten om ieder op eigen wijze het afscheid te beleven.

Ma, voor ons, je kinderen, is dit het moment waar we in de laatste maanden van zorg voor jou ook over spraken. Maar we waren nog niet klaar, we hadden nog een paar stations te gaan. Echter, woensdagavond 9 oktober rond 18.30 uur was je energie op. Je bent in je slaap weggegleden. We zijn blij dat de angst die je altijd had voor dit moment er toen niet was. In stilte en rust ben je op jouw moment weggegaan.

En dan komen wij, na het telefoontje te hebben ontvangen, in een roes. In een stroomversnelling. Wat ook wel een kenmerk van ons ouderlijk gezin is; als het snel moet, doen we het snel. We hebben zoveel mogelijk gezamenlijk dit moment verder voorbereid.

Je wens was om er een samenkomst van te maken, waarin we vrij waren om deze in te vullen. Mijn bijdrage ga ik niet traditioneel doen. Geen verhaal over jouw levensloop. Ik weet ook niet alles meer. En ik weet ook niet of ik het juist weet. Tijd verkleurt het verleden. Het kan het donker maken en het kan het lichter maken.

Deze samenkomst doen we dan ook op onze eigen wijze. Een typerend woord voor jou ma? Eigen wijze. Eigen wijze en eigenwijs liggen dicht bij elkaar. En soms werd het vermengd. Jouw karakter had een eigen wijze, waarin ook veel eigenschappen van jou samenkwamen om de dingen op jouw eigen manier te doen.

Ik ken je als een veelzijdige moeder, enorm veel levenskracht, inzet, dienstbaarheid, zorgzaamheid en creativiteit. Multi tasken was jou niet vreemd en een beroepenlijst maken met wat je allemaal gedaan hebt zou heel lang worden.

Maar ken ik je helemaal?

Lied Ken je mij van Trijntje Oosterhuis

Ma, ik ken je ook als een moeder die op zoek was naar het licht, naar de lichtheid. Je deed dat bijvoorbeeld in de vorm van humor. Ik ken je ook als moeder die enorm worstelde met het donker en vergat naar het licht te zoeken. Dat maakte het donker zwaarder. En dan met jouw energie, de enorme hoeveelheid aan levenskracht die jij had, was het vaak overweldigend en overheersend. Ik had je gegund dat je dit meer kon zien, maar ik heb je onmacht hierin gezien. Onmacht die ook zichtbaar was als onwil om ernaar te kijken. Dat heeft zeker een schaduw geworpen op je leven. Ook op mijn herinneringen, de herinneringen verkleurd. Maar nu ik afscheid aan het nemen ben, komt deze schaduw stap voor stap in een ander perspectief te staan. Er komen meer openingen om er vanuit het licht naar te kijken.

Vanuit onze herinneringen kijken we allemaal op eigen wijze en op ons eigen tempo terug naar het leven van onze moeder en oma.

Uiteindelijk zou dit het moment moeten zijn om dankbaar te zijn. En dat is een grote stap. Want ik ken ma als iemand van contrasten, van twee gezichten.

Ik weet dat het leven hier op aarde een leven van contrasten is. Van dualiteit. De twee kanten van dezelfde medaille.

En waar we ieder als mens uitgenodigd worden om te leren omgaan met deze twee kanten van dezelfde medaille.

Daarvoor is het leven is een weg van leren en ervaren. Lang heb ik zelf geworsteld met de vraag: wat heb ik hier te leren, in dit gezin in dit Zeeuwse dorp Kapelle? En wat heb ik van jou te leren?

Ik denk dat ik het antwoord weet en tegelijkertijd besef ik me ook, nu je er fysiek niet meer bent, er nog nieuwe lessen kunnen komen die je mij nog wil geven. Zoals ik dat ook na het overlijden van pa ervaren heb. Dat hij me nog bijzondere levenslessen heeft gegeven, ondanks dat hij fysiek niet meer aanwezig was.

Ma, ik weet dat de diepste intentie met alles wat jij voor mij gedaan hebt, altijd gebaseerd was op liefde, maar in de uitvoering ontbeerde op diverse momenten deze liefde. Dan nam onmacht zijn plaats in. Onmacht die zichtbaar werd in jouw strijd met het verleden. Een strijd die je nagenoeg tot het laatste moment hebt voortgezet. Maar in de laatste maanden kwam er langzaamaan ook een soort berusting. Momenten waarin er rust was in het contact met jou. Een van de laatste momenten dat ik bij je was, zag ik je puurheid, je straalde een onschuld uit van iemand die alles los heeft gelaten en in het moment alleen maar kon zijn vanuit liefde. Ik ben dankbaar dat ik dit mocht zien.

De leegte die ik sinds woensdag al ervaar laat zien dat er betekenis was aan jouw aanwezigheid, die zich dus kenmerkte door twee gezichten. Ik besef me dat we allemaal als mens de keerzijde van liefde hebben. Angst, boosheid, onmacht.

En we hebben allemaal keuze. Welke zijde van de medaille van het leven kies ik en leef ik.

Naast eigen wijze is ook keuze een eenvoudig woord, en tegelijkertijd zo veelzeggend. Nee, ik kan niet zeggen dat je voor ons op diverse momenten de meest fijne keuzes hebt gemaakt. Maar wij kunnen er nu wel zelf voor kiezen hoe we die ervaringen blijven herinneren.

Het leven is een weg die we samen gaan, of je je verbindt of niet, de ander is er. Soms is het nodig om afstand, letterlijk afstand te nemen, omdat de invloed, de energie die gevoeld wordt, te groot is. Maar helemaal wegduwen kun je het niet. Het is er. De natuur kent geen vacuüm. Onze herinneringen kennen geen bordenwisser, hoewel het soms lijkt dat we het vergeten zijn, het is er onbewust wel. En daarom is het goed dat er steeds weer opnieuw een keuze gemaakt kan worden. Niet vanuit de hoop op een beter verleden, maar vanuit de gedachte in het nu. De gedachte over hoe je de ervaringen uit het verleden met je mee wilt nemen.

Charlie Chaplin schreef op zijn 70^e verjaardag in 1959 de volgende tekst:

Toen ik van mijzelf ging houden, weigerde ik nog langer in het verleden te leven en zorgen over de toekomst te maken. Nu leef ik enkel nog voor dit moment, daar waar alles gebeurt. Tegenwoordig leef ik iedere dag bij de dag en noem het VERVULLING.

Toen ik van mijzelf ging houden, zag ik in dat mijn denken me in verwarring kan brengen en ziek kan maken. Maar toen ik het met mijn hart verbond, werd mijn denken een belangrijke bondgenoot. Tegenwoordig noem ik deze verbinding WIJSHEID VAN HET HART.

We hoeven niet langer bang te zijn voor conflicten, confrontaties of welk probleem dan ook met onszelf of anderen. Zelfs sterren botsen tegen elkaar, en met hun uiteenbarsten worden nieuwe werelden geboren. Tegenwoordig weet ik, dat is HET LEVEN…

Wat een wijs man was Charlie Chaplin en tijdloos, want zijn wijze woorden zijn nu nog steeds waardevol.

In het donker zoeken we allemaal, bewust of onbewust, naar het licht, naar de liefde in onszelf. Om vanuit deze liefde de liefde aan de ander te geven en de liefde van de ander te ontvangen. Maar soms zitten mensen vast in het verleden, in verdriet, in onmacht en lukt het niet om deze liefde te tonen en te ontvangen. Ma, ik ben blij dat je er niet meer in vastzit en hebt kunnen loslaten, zodat jouw strijd voorbij is.

Je ziel is losgekomen van je lichaam, maar zoals ze zeggen: in het heden leeft het verleden voort.

Ik ga afsluiten om te zeggen dat ik je vanuit mijn hart dankbaar ben voor wat je mij hebt gegeven, en ook voor wat je me niet hebt gegeven.

Leegte geeft ruimte voor verdriet, verwerking en dankbaarheid.

Tranen komen als teken van verdriet. Verdriet van nu. Verdriet van vroeger. Het mag er beide zijn.

Tranen komen vanuit dankbaarheid en vanuit het gemis van wat misschien allemaal mogelijk had kunnen zijn. Ook deze tranen mogen er zijn.

We laten je gaan zonder dat er een volledig afscheid is, want je zal altijd een deel van ons blijven, samen met pa.

Ma, als je terugblikt op je leven kijk dan vanuit liefde naar jezelf, zoals wij nu ook vanuit liefde naar jou mogen kijken. Je bent een deel van ons verleden, een deel in het nu en een deel in de toekomst. Ik wens dat het een dankbare herinnering voor eenieder mag worden.

Ma, nogmaals dank en in liefdevolle herinnering eindigt hier jouw aardse reis.